De Chinese wolhandkrab (Eriocheir sinensis) is niet meer weg te denken uit onze rivieren. Jaarlijks worden er door de Vlaamse Milieumaatschappij honderdduizenden gevangen op de Kleine Nete – een fractie van alle krabben in de Vlaamse waterlopen. Onderzoek van UAntwerpen toont nu voor het eerst aan dat het diertje zich specifiek aan de Belgische omstandigheden heeft aangepast.

“De krabben zijn niet altijd met zoveel geweest” zegt professor Jonas Schoelynck (Global Change Ecology Centre, onderzoeksgroep Ecosphere, Universiteit Antwerpen). “In de beginjaren, net na hun aankomst in Antwerpen rond 1935, waren er verschillende uitbraken, maar tussen 1950 en 1990 werd het opnieuw rustig. Vaak wordt de algemene slechte waterkwaliteit in het midden van de vorige eeuw aangeduid als de oorzaak voor het verdwijnen van de krabben.”

Dat bleek echter de stilte voor de storm. In de laatste decennia kent de wolhandkrabbenpopulatie, die hun naam te danken hebben aan hun harige klauwen, een ongeziene toename. “Sinds de jaren 90 is er een gestage voortgang van de waterkwaliteit, wat die toename kan verklaren, samen met de klimaatverandering en het feit dat de krab zich almaar beter aanpast aan de specifieke omstandigheden in onze rivieren”, aldus Jonas. 

Chinese krab zkt. Japanse krab

Voor het eerst is dat laatste argument nu ook wetenschappelijk bewezen: de krabben hebben zichzelf heruitgevonden. Een internationaal team onder leiding van Christine Ewers (Zoologisches Museum Kiel), met UAntwerpen als partner, heeft vastgesteld dat de krabben intussen veel minder Chinees zijn dan gedacht. Een groot deel van hun DNA blijkt immers afkomstig van de Japanse wolhandkrab (Eriocheir japonica), een zustersoort van de Chinese wolhandkrab, met een gelijkaardig uiterlijk, maar ze komt voornamelijk voor in Japan, terwijl de Chinese wolhandkrab van nature voorkomt in China en Korea.

“De Vlaamse krabben wijken ook morfologisch een beetje af van zowel de Chinese als de Japanse wolhandkrab”, aldus Ewers. “Dit wijst erop dat we eigenlijk te maken hebben met een hybride, een mengeling van de twee soorten.” Zo’n hybride ontstaat wanneer ouders van zeer verwante soorten vruchtbare nakomelingen krijgen, zoals een ezel en een paard die samen een muilezel krijgen. Hun nakomelingen delen dan stukjes genetisch materiaal van beide oudersoorten.

“Voor invasieve soorten kunnen die extra stukjes genetisch materiaal zeer belangrijk zijn”, vertelt Ewers. “Wanneer een soort ergens voor het eerst terechtkomt, ontwikkelt zich uit enkele individuen een hele populatie. Deze populaties zijn dan genetisch ‘zeer arm’ en dus kwetsbaar. Extra import van nieuwe stukjes DNA zijn dan erg welkom.” De onderzoekers denken nu dat het stukje Japanse wolhandkrab de krabben specifiek meer weerbaarheid gaf in hun nieuwe thuisregio, aangezien het aandeel van deze hybriden in de populatie de afgelopen twee decennia almaar toenam.

Versterking uit Rusland

“Het stukje Japans wolhandkrab DNA dat nu gevonden is in Vlaanderen, is ook nog eens erg bijzonder”, vertelt Schoelynck. “Het komt wereldwijd alleen voor in Vladivostok in Rusland, in het meest noordelijke deel van hun natuurlijk verspreidingsgebied. Het is dus waarschijnlijk dat de Belgische wolhandkrabben van daaruit versterking kregen.”

Dit ‘evolutieverhaal’ van Schoelynck, Ewers en collega’s is echter geen goed nieuws. Recent werd de massale aanwezigheid van de krabben verantwoordelijk geacht voor het verdwijnen van de waterplanten in de Grote Nete. Hierbij verdwijnt niet alleen het voedsel en habitat van heel wat andere diersoorten, het zorgt ook voor een versnelde afvoer van het water naar de zee, waardoor het minder goed in de bodem kan sijpelen, wat dan weer een verhoogd risico op droogte tot gevolg heeft. Bovendien maakt het de rivierlopen gevoeliger voor overstroming.