Wanneer we inademen, vullen we de zuurstofreserves in ons bloed aan. Tijdens het uitademen, ontdoen we ons lichaam van koolstofdioxide en waterdamp, die allebei broeikasgassen zijn. Een gemiddelde volwassene komt al snel aan een kilogram CO₂ per dag. Vermenigvuldig dat cijfer met zeven miljard mensen en met het aantal dagen per jaar, en we komen voor de totale uitstoot van de ‘Homo Biologicus’ uit op een slordige 2,5 miljard ton aan koolstofdioxide. Dat is vergelijkbaar met de uitstoot van India, en het is zelfs dubbel zoveel als de emissie van de cementindustrie – een sector die vaak de zwartepiet krijgt toegespeeld in het klimaatdebat.

Louter door te ademen brengt de mens een hele hoop CO₂ in de atmosfeer (foto: CBC)

De totale jaarlijkse uitstoot van de ‘Homo economicus’ bedraagt tegenwoordig 36 miljard ton CO₂. Voor alle duidelijkheid: de adem van mens (en dier) is hierin niet meegerekend. Doen we dit wel, dan kom je uit op een ‘biologisch’ menselijk aandeel van bijna 7 procent in de uitstoot. Wie argumenten zoekt om te staven dat de productie van broeikasgassen inherent is aan het leven op aarde (en niet zo problematisch), kan zich dus snel rijk rekenen.

‘Maar je mag de biologische uitstoot van de mens helemaal niet meenemen in de emissieberekeningen’, zegt biologe Sara Vicca (Universiteit Antwerpen), die onderzoek doet naar de koolstofopslag in bossen en andere ecosystemen. ‘De CO₂ die we uitademen, komt van de planten en dieren die we opeten. Het is dus koolstof die hoogstens een paar jaar geleden uit de atmosfeer is gehaald via fotosynthese.’ Zijn mensen dan CO₂-neutraal, net zoals biobrandstoffen klimaatneutraal worden genoemd, omdat er bij de verbranding alleen koolstof vrijkomt die de planten eerder uit de lucht hebben geplukt? ‘Puur biologisch gezien zijn we wellicht een tikkeltje koolstofnegatief,’ zegt Vicca, ‘want een deel van de koolstof nemen we mee in ons graf.’ Verder vindt de Antwerpse biologe de vraag of we met onze ademhaling bijdragen aan de klimaatopwarming weinig relevant. ‘Het heeft geen zin de mens los te zien van zijn activiteiten, die ervoor hebben gezorgd dat de CO₂-concentratie in de atmosfeer nu boven de 400 ppm ligt.’

‘Puur biologisch gezien zijn we wellicht een tikkeltje koolstofnegatief, want een deel van de koolstof nemen we mee in ons graf.’ (Foto: Paul Hermans)

Getuigt het van kwade wil als we opwerpen dat ook de fossiele brandstoffen, die nu worden verketterd, ooit uit planten(resten) zijn ontstaan? ‘Tja, als je zo gaat beginnen … Je mag de koolstofkringloop in deze discussie niet oprekken tot op geologische tijdschaal. Het probleem is net dat we de olie-, steenkool- en gasreserves er in een gigantisch tempo hebben doorgejaagd, waardoor de huidige kringloop grondig verstoord is en het versterkte broeikaseffect is ontstaan.’

Over de CO₂-uitstoot van het lichaam hoeven we ons dus niet schuldig te voelen. Maar als we de andere broeikasgassen onder de loep nemen, verandert de zaak. Was de mens een herkauwer geweest, dan zag de analyse hierboven er helemaal anders uit. Het is alom bekend dat de mondiale veestapel een belangrijke bron is van methaan, dat als broeikasgas 28 keer zo sterk is als CO₂. Dit methaangas ontstaat tijdens de gisting van het voedsel in de pensmaag en wordt vervolgens door boeren van koe, geit of schaap uitgestoten. Volgens ruwe schattingen – dit is zeer moeilijk te meten – gaat er zo elk jaar drie miljard ton CO₂-equivalenten aan methaan de lucht in.

Veeteelt is een belangrijk bron van broeikasgassen.

Vicca: ‘Dat is niet meer verwaarloosbaar, zeker als je weet dat die emissie verantwoordelijk is voor veertien procent van de huidige opwarming.’ Interessant weetje: de veeteelt experimenteert tegenwoordig met alternatief veevoer op basis van zeewier, waarmee het boeren en de methaanproductie van herkauwers drastisch zouden worden teruggedrongen.

SENNE STARCKX (De Standaard)

m.m.v. SARA VICCA

Deze post verscheen eerder als artikel in De Standaard op 4 december 2017, in de rubriek Wetenschapswinkel. De vraag in de titel werd gesteld door Louise Wageman uit Deurne. Wij danken de Standaard voor deze bijdrage aan onze blog.