Stel u eens voor: u gaat al heel uw leven naar dezelfde supermarkt. En dat is een “goeie wei”: u hebt altijd een perfect dieet verorberd, met de ideale mix aan proteïnen, vitamines en suikers. U blaakt van gezondheid, en bent heel blij dat u een prachtige, onbeperkte bron van voedsel ter beschikking heeft.

Een greep uit de droomsupermarkt

Maar dan gebeurt er iets, ongemerkt. De supermarkt ziet er hetzelfde uit, etiketten geven nog steeds aan dat u een perfect dieet volgt, en de smaak is hetzelfde. Maar er is iets veranderd. Noch u, noch de supermarkt weet dat de leveranciers ander voedsel leveren, met een veel lagere voedingswaarde. U voelt u wat minder goed, het sporten gaat wat minder… de leeftijd zeker? Maar waarom zou u naar die andere supermarkt gaan, die bekendstaat om minder gezond en duurder eten? Alvast daar zal het toch niet aan liggen.

Wel, we hopen dat het u nooit overkomt, maar het is wel net wat Afrikaanse zwartvoet- en brilpinguïns meemaken. Evolutie (eergisteren was het trouwens Darwin-dag) heeft hen “geleerd” hoe een voedingsrijk gebied eruit ziet. Als je erheen gaat, presteer je net iets beter dan je collega-pinguïns, en produceer je net iets meer nakomelingen. Die later ook weer daar hun voedsel gaan zoeken.

Zwartvoetpinguïn (foto Paul Mannix)

Maar nu is er iets mis. De tekenen zijn nochtans hetzelfde: lage watertemperatuur, veel plankton. Dat betekent voedzame vis, zo is het altijd geweest. De pinguïns worden echter misleid: klimaatverandering heeft de ideale zones net iets opgewarmd, en de meest geliefde prooivissen (sardines, ansjovis) zitten nu honderden kilometers verderop. Bovendien zijn er kapers op de kust: overbevissing door de mens put de visbestanden verder uit.

Chlorofyl-concentraties (groen) in de wereldzeeën zijn hoogst heterogeen. Het voedselaanbod in de zeeën is algemeen sterk gelieerd aan de algen-concentraties, waarvoor chlorofyl een goede indicator is. (foto: NASA)

De pinguïns zitten in een ecologische val. Millennia aan evolutie heeft hen geleerd waar ze op zoek moeten naar het beste voedsel. Deze gedragspatronen kunnen niet evolutief veranderen aan de snelheid waarmee de mens het systeem verandert. De onderzoekers van de Universiteit van Exeter hebben dit op een mooie manier aangetoond. De pinguïns uit populaties die voor de “verkeerde” (maar vroeger correcte) zones kiezen, hebben de helft minder nakomelingen dan voorheen. Deze populaties hebben weinig kans om te overleven: evolutie zal nooit snel genoeg zijn om deze snel veranderende omstandigheden het hoofd te bieden.

Pinguïns met een tracker. Foto: https://twitter.com/sanccob

De studie toont aan dat in onze snel veranderende wereld onoverkomelijke hinderpalen worden gevormd voor heel wat soorten. Omdat we de wereld in zo’n hels tempo wijzigen, kan een fundamenteel proces als evolutie letterlijk niet meer volgen. De complexiteit van het ecosysteem maakt het bovendien bijzonder moeilijk om te achterhalen waarom zo’n populatie nu net achteruit gaat. In het geval van de pinguïns was dit enkel mogelijk door een intensieve opvolging van verschillende generaties via satelliet-track systemen. We zijn in een stadium aangekomen waarbij enkel nog grootschalige actie kan renderen: een gedetailleerde opvolging van bedreigde populaties om de oorzaak van hun achteruitgang te detecteren, én een grondige hersturing van de overbevissing én een kordate aanpak van de klimaatverandering.

De supermarkt van de pinguïns zal anders voedsel van een matige kwaliteit blijven leveren. Grootschalige en ingrijpende maatregelen zijn dringend nodig om de klimaatsverandering in te perken, en om soorten toch enige kans te geven om zich aan de nieuwe wereld aan te passen. Hoewel sommige minder wetenschappelijke raadgevers misschien zullen stellen dat we de pinguïns met “alternatieve feiten” moeten overtuigen dat alle problemen gewoon een beetje overroepen zijn.

Niets is wat het lijkt in een snel veranderende wereld. Vraag dat maar eens aan deze wespen. Image Prairiestory

DIEDERIK STRUBBE & ERIC STRUYF